Κική Δημουλά: Θάνατος στο Σώμα- Αθανασία στην Ψυχή

22 Φεβρουαρίου 2020. Σαν σήμερα άφησε τον πεζό αυτόν κόσμο η ποιήτρια Κική Δημουλά. Σε αυτό το αφιέρωμα δε θα μιλήσω για το βιογραφικό της ποιήτριας, το internet βρίθει από τέτοια. Δεν θα κάνω την κλασσική ανάλυση ενός ποιήματός της όπως συνηθίζω και όπως θα δεις άλλα αφιερώματα να κάνουν. Επομένως εάν ήρθες εδώ ελπίζοντας πως θα μάθεις πότε γεννήθηκε και πως ήταν η ζωή της ή τι υπονοεί στην “Άνω Τελεία” τότε είσαι σε λάθος μέρος. Εδώ θα μιλήσω για την ποιήτρια που με έκανε να νιώσω την ποίηση δική μου, για αυτή που με μύησε στην συγγραφή, που με έκανε να θέλω να της μοιάσω κι ας μην την είχα γνωρίσει ποτέ από κοντά. Θα καταλάβεις γιατί είχε τέτοιο αντίκτυπο σε ένα μεγάλο μέρος των ανθρώπων και κυρίως στις γυναίκες. Είναι το δικό μου αντίο στην Κική Δημουλά, σε μια από τις αγαπημένες μου ποιήτριες.

Η πρώτη επαφή

Σαν άνθρωποι έχουμε την τάση να θεοποιούμε τους ανθρώπους της τέχνης- ή τουλάχιστον αυτό συμβαίνει με εμένα. Τους βλέπουμε σαν κάτι πολύ μακρινό από εμάς, θεούς των λέξεων που κάθονται στα βάθρα τους και οι υπόλοιποι θνητοί από κάτω τους θαυμάζουμε. Έτσι είδα κι εγώ την Κική Δημουλά την πρώτη φορά που διάβασα ένα ποίημά της. Τρίτη λυκείου πήγαινα, το θυμάμαι σαν χθες, δεν έχουν περάσει άλλωστε και τόσα χρόνια. Η καθηγήτρια στο μάθημα της λογοτεχνίας μας έβαλε άσκηση για το σπίτι να βρούμε ένα ποίημα που μας αρέσει πολύ και να το φέρουμε στην τάξη για να το συζητήσουμε. Μέσα στην χαρά εγώ! Τη λογοτεχνία τη λάτρευα από μικρή και την ποίηση είχα αρχίσει να την αγαπώ από την πρώτη γυμνασίου. Οπότε, αυτή η “άσκηση” ήταν για εμένα το κάτι άλλο.

Γύρισα σπίτι, άνοιξα το βιβλίο της κατεύθυνσης της τρίτης λυκείου και έπεσα πάνω στο ποίημα που με έκανε να αποφασίσω ότι η ποίηση είναι το κάλεσμά μου.

Τα Πάθη της Βροχής

Εν μέσω λογισμών και παραλογισμών
άρχισε κι η βροχή να λιώνει τα μεσάνυχτα
μ' αυτόν τον νικημένο πάντα ήχο
σι, σι, σι.
Ήχος συρτός, συλλογιστός, συνέρημος,
ήχος κανονικός κανονικής βροχής.
Όμως ο παραλογισμός
άλλη γραφή κι άλλην ανάγνωση
μου 'μαθε για τους ήχους.
Κι όλη τη νύχτα ακούω και διαβάζω τη βροχή,
σίγμα πλάι σε γιώτα, γιώτα κοντά στο σίγμα,
κρυστάλλινα ψηφία που τσουγκρίζουν
και μουρμουρίζουν ένα εσύ, εσύ, εσύ.
Κάθε σταγόνα κι ένα εσύ,
όλη τη νύχτα
ο ίδιος παρεξηγημένος ήχος,
αξημέρωτος ήχος,
αξημέρωτη ανάγκη εσύ,
βραδύγλωσση βροχή,
σαν πρόθεση ναυαγισμένη
κάτι μακρύ να διηγηθεί
και λέει μόνο εσύ, εσύ,
νοσταλγία δισύλλαβη,
ένταση μονολεκτική,
το ένα εσύ σαν μνήμη,
το άλλο σαν μομφή
και σαν μοιρολατρία,
τόση βροχή για μια απουσία,
τόση αγρύπνια για μια λέξη,
πολύ με ζάλισε απόψε η βροχή
μ' αυτή της τη μεροληψία
όλο εσύ, εσύ, εσύ,
σαν όλα τ' άλλα να 'ναι αμελητέα
και μόνο εσύ, εσύ, εσύ.

Κική Δημουλά, Το λίγο του κόσμου, εκδ. Στιγμή

Μπορείς να την ακούσεις να απαγγέλει το ποίημά της στο παρακάτω video.

Σκέψεις για το ποίημα

Αυτό το ποίημα γράφτηκε για εμένα. Έτσι ένιωσα. Διαβάζοντάς το ένιωσα το στομάχι μου να σφίγγεται, να μου κόβεται η ανάσα. Πως νιώθεις όταν είσαι ερωτευμένος; Ε, έτσι αισθάνθηκα κι εγώ, αν μπορούμε να βάλουμε αυτό συναίσθημα σε λέξεις. Ερωτεύτηκα. Παράφορα και ολοκληρωτικά. Αυτό που δεν είχα νιώσει για κανέναν άνθρωπο μέχρι τότε το ένιωσα για την ποίηση.

Έκτοτε πότιζα τον έρωτά μου με περισσότερη ποίηση. Πιο πολλοί στίχοι, πιο πολλά συναισθήματα, περισσότερη μαγεία. Από εκείνη την φορά που τα πάθη της βροχής έγιναν δικά μου πάθη, η ποίηση έγινε το οξυγόνο μου. Για αυτό έχω να ευγνωμονώ την Κική Δημουλά. Χωρίς να το ξέρει με πήρε από το χέρι και μου άνοιξε μια πόρτα της οποίας τα περιεχόμενα έβλεπα από την κλειδαρότρυπα πριν.

Πόση βαρύτητα έχουν οι λέξεις. Η Δημουλά το ήξερε αυτό και έτσι τις χρησιμοποιούσε πάντα με προσοχή. Φαίνεται αυτό στο παραπάνω ποίημα. Πόση μελαγχολία μπορείς να αντλήσεις από τόσες λίγες λέξεις χωρίς καν να σου πει η ποιήτρια πως μελαγχολεί. Βάζει απλώς τη βροχή να κάνει τη δουλειά της. Χρησιμοποιεί δηλαδή ένα σύμβολο πάνω στο οποίο προβάλλει τη δική της λύπη. Ένα σύμβολο που σε άλλες περιπτώσεις χρησιμοποιείται για κάθαρση, εδώ υποδεικνύει επίμονη θύμηση. Τίνος; Αυτό θα το αποφασίσεις εσύ κι εγώ. Μπορεί να είναι παλιός έρωτας, μπορεί ένας χαμένος γονιός, μπορεί ακόμα και η χαμένη αθωότητα. Ποιο είναι αυτό το “εσύ” της ποιήτριας δεν έχει σημασία. Ποιο είναι το δικό σου “εσύ” μετράει όταν το διαβάζεις.

Η αγάπη του κόσμου για την Κική Δημουλά

Για αυτό ήταν τόσο αγαπητή από τον κόσμο. Έφερνε την ποίηση κοντά στους ανθρώπους, σκιαγραφούσε τον πόνο της ανθρώπινης ύπαρξης. Μίλησε για την γυναίκα και τη θέση της σε μια ανδροκρατούμενη κοινωνία και με αυτόν τον τρόπο είπε ότι πολλές δεν μπόρεσαν να πουν. Ο χειμαρρώδης τρόπος γραφής και το προσωπικό, εξομολογητικό ύφος της καθήλωσαν τους αναγνώστες, τους έκαναν να νιώθουν πως συνομιλούν μαζί της μέσω των στίχων της. Όπως είχε πει όμως η ίδια σε μια συνέντευξή της “Είμαι μητριά των ποιημάτων μου, τα αντιμετωπίζω αποστασιοποιημένα. […] Οι αναγνώστες μου λένε πως το έργο μου είναι μια παρηγοριά για αυτούς. Αναρωτιέμαι όμως. Πως μπορώ να τους παρηγορήσω από τη στιγμή που η ίδια είμαι απαρηγόρητη;” [1].

Η ποίησή της λοιπόν πήγαζε από μια εσωτερική ανάγκη να εξωτερικεύσει τα συναισθήματά της για τον πεζό αυτό κόσμο με τρόπο λιγότερο πεζό. Παρ’όλα αυτά έκανε ότι κάθε μεγάλος ποιητής κατάφερε να κάνει όταν γράφει ποίηση. Αποσυνδέθηκε από τους υπερβολικούς συναισθηματισμούς, έβαζε στα ποιήματά της βιώματα, χωρίς όμως να είναι δέσμια σε αυτά.

Θέλω να μετατρέψω την πραγματικότητα σε κάτι το λιγότερο πραγματικό
Κική Δημουλά. Πηγή: itravelpoetry.com

Η ψυχή δεν πεθαίνει

Πλέον την κατέβασα από το βάθρο της. Θνητή ήταν, όπως εσύ κι εγώ. Είχε τις ίδιες σκέψεις, φόβους, μελαγχολίες και χαρές όπως όλοι μας. Απλώς τις εξωτερίκευε με τρόπο ποιητικό, καθηλωτικό. Αυτό έκανε τη διαφορά.

Για εμένα αυτός ο τρόπος γραφής και αντιμετώπισης τη ποίησης αποτέλεσε μεγάλη έμπνευση. Διαβάζοντας Δημουλά ήταν η πρώτη φορά που συνειδητοποίησα τον αντίκτυπο των λέξεων σε έναν άνθρωπο και η πρώτη μου συνειδητή απόπειρα συγγραφής. Έγραφα και πιο πριν ναι, μα διαβάζοντας τα ποιήματά της άρχισα να καταλαβαίνω μοτίβα και τρόπους ποιητικής σκέψης. Χάρη σε αυτήν ήθελα να βουτήξω βαθιά μέσα στην ποίηση και απέκτησα ώθηση ώστε να διαβάσω πιο πολύ και να σκάψω για το νόημα πίσω από τα λεγόμενα των ποιητών. Μου δημιούργησε μια ποιητική περιέργεια που πριν ήταν σε πρωτόγονη μορφή. Για αυτό θα της είμαι για πάντα ευγνώμων και θα την κρατάω μέσα στην καρδιά μου, στο σημείο που έχω βάλει και την ποίηση. Εκεί όσο ζω θα ζει.